BAILES Y DANZAS POPULARES

Herri Dantzak izeneko bildumak, segida honetan Boleroari eta Mateixa-ri buruzko zigiluak zabaldu ditu.

Mateixa Balear Irletan gehien sustraitutako dibertsioetako bat da. Ekintza publiko eta pribatu guztietan agertzen da eta gainontzeko erkidegoak ez bezalako ezaugarri batzuk biltzen ditu. Horrela, Mallorcako herri eta hirietan festako lehenengo dantza enkantean ateratzeko ohitura zuten. Bertan, maitemindutako gazteak saiatzen ziren. Irabazleak normalean ez du emaztegaiarekin dantzatzen, baizik eta senargaiaren lagun edo senitartekoren batek egiten du, senargaiak abanikoa eta zapia eusten dituen eta bere maitearen graziari eta bons aireei so egiten dien bitartean. Mateixa dantza irla hauetako ohiko dantza bat da, alegia: mallorkeran berbera (misma) esan nahi duen hitza. Aipatutako dantza dantzaren urrats edo aldaera bakoitzari ez ezik, bikoteen elkar trukeari ere aplikatzen zaio, izan ere, hainbat bikotek batera dantza egiten dutenean, etengabe biratzen doaz, azkenean mateixa edo berberarengana itzultzeko. Emakumeak pausuak zuzentzen ditu eta dantzariak (mutila) jarraitzen dio beti begietara begira eta emakumeak begiradaren bidez agintzen dituen mugimenduak eginez. Zonalde desberdinen arabera, modu desberdinean interpretatzen da: dantzak oso apalak eta barnerakoiak izan daitezke, dantzen sekretuak isilean gordetzen saiatzen egongo bailitzan, edo biziagoak eta alaiagoak izan daitezke. Gorteiatze dantzatzat jotzen da. Musikan honako musika tresnek hartzen dute parte: chirimía edo gaita, gitarra, danbolina, hatzen karraska eta kaskainetak, beti irlako kantu alaien soinura. Zigiluan dantza bikote bat irudikatzen da jantzi tipikoekin.

Boleroaren jatorria ez da batere argia eta horregatik, herri batek baino gehiago dio bertan sortu zela. Espainia osotik zabaldutako Gaztelako dantza bat da, toponimo desberdinekin: Andaluziako boleroa edo Madrilgo boleroa. Kubatik eta Karibeko Arrotik ere zabaldu zen, bertako berezko erritmoekin uztartuz. Boleroko sustraiak XVIII. mendeko kontradantzako konpasetan aurkitzen dira. Hasieran nobleek dantzatzen zuten eta ondoren herritarrak eta antzerkietan hasi ziren dantzatzen. Azken horietan, antzezlanak dantza nazionala izenekoarekin amaitzen ziren, hau da, hainbat bikotek interpretatutako bolero bat. Hiru zati ditu: paseoa, koplak eta desplantea eta musika gitarrez, danbolinaz eta kaskainetez osatzen da. Bikoteak pausu berberak egiten ditu, baina emakumeen beso eta hanka mugimenduak gizonarenak baino adierazgarriagoak dira. Zigiluak bolero goiesko bat irudikatzen duen baliorik gabeko bineta bat dauka.