12 meses, 12 sellos. Zaragoza

12 HILABETE, 12 ZIGILU. ZARAGOZA

Uztail honetan, Zaragozari eskainiko zaio 12 HILABETE, 12 ZIGILU, 12 PROBINTZIA bilduma. Bideen arteko gurutzadura natural batean kokatuta dago probintzia, Aragoiko erdigunean, Iberiar penintsulako ipar-ekialdean.

Herriak harro erakusten ditu historian zehar bizi izandako kulturen arrastoak eta haren bizimodu berezia. Lurralde honen garapena markatu dute iberiarrek, erromatarrek, musulmanek, judutarrek eta kristauek.

Bere ondare artistikoan nabarmentzekoak dira bi monasterio zistertar: Veruelako monasterioaren arku-multzo zorrotzen puntako errosetoi bat ageri da, monasterioaren erdiko klaustroan barrena hedatzen dena. Bestalde, zortzi mendeko historia duen Piedrako monasterioak zistertar arkitekturaren ezaugarri nagusiak ditu. Omenaldiaren dorrea ere ageri da, XII. mendekoa, monasterioaren sinboloa edo logoa dena.

Nabarmentzekoa da, gainera, Pilargo basilika, Zaragozan dotore eraikitako bere dorreetako bat ageri baita. Azken urteotan, hiriaren begiratoki onenetako bat bilakatu dira dorreak.

Zaragozaren mendebaldean eta Soriarekin mugakide naturala, Moncayo parke naturala da iberiar sistemaren eta Aragoiko probintziaren punturik altuena: 2.315 metro ditu Moncayoko muinak, San Miguel ere deituak. Zeltiberiarrentzat sakratua den mendi ikaragarri hau erromatarren mitologiaren leku gorena da, eta zigiluaren atzealdea betetzen du.

Gallocantako aintziraren natura erreserban, 1.925 hektarea ditu aintzirak, eta 4.550 hektarea baino gehiago babes-eremu periferikoak. Aintzira ezaguna da hainbat hegazti dituelako, bai bertakoak, baita migratzaileak ere. Estimazioen arabera, berrogei mila kurrilo baino gehiago iristen dira hezegune honetara, talde handietan, urri eta martxo bitartean. Ilunabarrean iristen dira eta egunsentian joan, ikuskizun bisual eta zaratatsuarekin.

Casa de Ganaderosen armarriak, Erdi Aroan sortuak, hain zuzen ere Aragoiko Erresumaren maila gorenean (1218ko maiatzaren 18an), hasieratik kudeatu zituen Zaragozako nekazari, jurisprudentzia eta larreetan eraginik handiena zuten gaiak. Casa etxea izena aldatuz joan zen, unean unera egokitzeko, eta eraldatu ere egin zen, egoera ekonomikoaren arabera. Casa de Ganaderos tokiko udal, elkarte, sindikatu edo kooperatiba izan da, denborak aurrera egin ahala eta testuinguru ekonomiko eta politikoen aldaketen arabera. Gaur egun arte. Erakundetzat hartu izan da zortzi mendez, eta herrialdearen historiaren parte da; eguneroko jardunarekin ardien kultura hobetzen lagundu eta laguntzen du, Aragoiko nortasunaren gako gisa.

Festa ezagunenetako bat da Tarazonako Cipotegatoarena, eta haren soinekoaren zati bat agertzen da zigiluan. Hori, berde eta gorriz jantzitako arlekin mitiko txanodun honek abuztuaren 27ko 12:00etan hasten du bere bidea hirian, herritarrek tomateak bota bitartean.

Horrez gain, ezin dira ahaztu “adokinak”; hainbat tamainatakoak dira gozokiok, eta batzuk 5 kiloetaraino iristen dira. Lau zapore tradizional ditu: laranja, marrubia, limoia eta anisa. Bilgarriaren alboko kolore biziek gogora dakarte cachirulo zapia, Pilargo Festen ohiko zapia (zigiluan zati bat ageri da); koloreak, dena den, gozokiaren zaporea adierazten du. Paperaren erdian Pilargo Birjina agertzen da, alboetako koloreekin jantzita. Irekitzean dago, halere, xehetasunik gogokoena: Aragoiko hiru joten hitzak agertzen dira barruan.

Horrez gain, ezinbestekoa da Francisco de Goya agertzea, probintziaren ordezkari nagusia. Filatelia-omenaldi gisa agertzen da 1958ko zigiluaren zati bat.

Zigiluaren behealdeko zerrenda gorria da, probintziako banderaren koloreetako baten oroigarri.